کلیات مربوط به لنگش در اسب‌ها

طب اسب شامل مراقبت کلینیکی، پیشگیری، تشخیص و درمان انواع بیماریها و مشکلات اسبها است. این حوزه دامپزشکی نه تنها به درمان بیماریها میپردازد، بلکه مراقبتهای روزمرهای مانند تغذیه،  محیط نگهداری مناسب، و پایش سلامت عمومی را شامل می‌شود.

 

🐎شناخت لنگش در اسب

لنگش اسب به معنای تغییر در راه رفتن یا حرکت طبیعی اسب به دلیل درد، آسیب یا اشکال در سیستم اسکلتی عضلانی است. لنگش میتواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، از جمله مشکلات سم، مفاصل، عضلات، تاندونها، رباطها، عفونتها، آسیبهای عصبی و حتی چاقی و اختلالات متابولیک.

🐎🐎 دلایل شایع لنگش

-مشکلات سم: آبسه، ترک

- اختلالات مفصلی: آرتروز، عفونت مفصل، شکستگی.

- آسیب بافت نرم: کشیدگی یا پارگی تاندون/رباط، آسیب عضله.

- مشکلات عصبی: بیماریهایی مانند EPM.

- تروما و ضربه: تصادف یا سقوط.

- عفونت‌ها: سلولیت، عفونتهای عمیق اندام‌ها.

- مشکلات متابولیک: بیماری کوشینگ، مقاومت به انسولین.

_نوروپاتی‌ها: از جمله فلج اندام پس از بیهوشی

_بیماری‌های عفونی مانند آناپلاسموز گرانولوسیتی اسب که توسط کنه ها منتقل می‌شود.

_کیست‌های منیسکال در مفاصل

 

🐎🐎🐎 معاینه و تشخیص لنگش

مشاهده دقیق دامپزشک و مشاهده حرکت اسب اولین گام است. استفاده از تستهای بالینی، بلاک‌های عصبی/مفصلی، معاینات لمسی سم و ساق، رادیولوژی و سونوگرافی ابزارهای اصلی تشخیصی هستند.

علائم و نشانه‌های بالینی لنگش در اسب‌ها متفاوت است اما معمولاً شامل موارد زیر می‌شود:

• تغییر در نحوه راه رفتن یا حرکت نامنظم اندام‌ها
• درد یا بی‌میلی به تحمل وزن بر روی اندام آسیب‌دیده
• تورم، گرما یا افزایش نبض انگشتی در سم یا مفاصل
• تغییرات در سم مانند چرخش یا فرو رفتن استخوان دیستال در لامینیت
• کاهش کارایی یا بی‌میلی به حرکت
• کوتاه شدن گام یا وضعیت غیرعادی اندام‌ها
• بیشتر دراز کشیدن یا کاهش اشتها در موارد شدید
• تغییرات حسی مانند آتاکسی یا شل شدن عضلانی در نوروپاتی‌ها
• تجمع مایع یا تورم در مفاصل یا اطراف رباط‌ها و تاندون‌ها

🐎🐎🐎🐎  درمان لنگش

- استراحت و محدودیت حرکت: برای کاهش فشار و التهاب.

- مصرف دارو: ضدالتهاب‌ها ، مسکن‌ها، آنتی بیوتیک‌ها در صورت عفونت.

- فیزیوتراپی: ماساژ، تمرینات کششی، درمان سرد (کرایوتراپی).

- درمان جراحی: در موارد شدید مانند شکستگی، پارگی شدید تاندون یا رباط.

- اصلاح سم و نعل‌بندی: کوتاه کردن دقیق سم، اصلاح تعادل اندام، استفاده از نعل‌های حمایتی جهت کاهش فشار.

- تغذیه مناسب: حذف خوراک‌های پرقند و کنسانتره به ویژه در اسبهای دارای ریسک لامینیتیس و مدیریت وزن ایده آل.

🐎🐎🐎🐎🐎 پیشگیری از لنگش اسب

- کنترل وزن اسب: چاقی یکی از مهمترین عوامل لنگش است. پایش وزن منظم و کاهش دریافت انرژی اضافی.

- مدیریت تغذیه: محدود کردن غلات و علوفه های شیرین، حذف کنسانتره در حیوانات پر ریسک .

-   نعل‌بندی منظم: اصلاح سم هر ۶-۸ هفته، حفظ تعادل و سلامت ساختاری اندام‌ها.

- پایش و معاینه منظم: مشاهده نشانه های اولیه لنگش و اقدام سریع برای جلوگیری از پیشرفت آسیب.

- محیط آرام و بدون استرس: اسب را در محیط راحت و ایمن نگهداری کنید.

- پیشگیری از لامینیتیس:  مصرف علوفه سبز را مدیریت و دریافت قند را کاهش دهید. در اسب‌های مبتلا به بیماریهای متابولیک مانند کوشینگ، رعایت رژیم غذای کم قند اهمیت دارد.

 

❗ نکات کاربردی برای مالک و مربی

- در صورت مشاهده نشانه‌های واضحی از لنگش یا بی‌میلی به حرکت، فوراً با دامپزشک مشورت کنید.

- لنگش‌های خفیف نیز میتواند عملکرد اسب را کاهش دهد؛ رسیدگی زودهنگام به مشکلات کوچک از پیدایش آسیب‌های جبران ناپذیر جلوگیری میکند.

- کنترل گرما، تورم یا تغییرات در سم ، اهمیت زیادی دارد.

 

 در بسیاری از مواقع، درمان سریع و مدیریت صحیح لنگش باعث بازگشت اسب به فعالیت عادی می‌شود. با این حال، موارد شدید، به ویژه لامینیتیس و آسیب‌های شدید مفصلی و تاندونی، ممکن است مدت درمان طولانی و پیش آگهی نامشخصی داشته باشند.

 

 

🔍 روش‌های تشخیص لنگش در اسب

 

روش‌های تشخیص لنگش در اسب به طور کلی شامل مراحل و آزمایش‌های مختلفی است که دامپزشک برای تشخیص دقیق محل و میزان لنگش انجام می‌دهد:

 

• معاینه بالینی و مشاهده حرکت اسب: دامپزشک ابتدا حرکات اسب را در خطوط مستقیم و دایره ای روی سطوح نرم و سخت بررسی میکند تا تغییرات در راه رفتن و حرکت را تشخیص دهد. همچنین معاینه فیزیکی پاها، سم‌ها، گردن و کمر انجام می‌شود تا نقاط دردناک یا متورم مشخص شوند.

 

• آزمون‌های انعطاف پذیری (فلکشن): دامپزشک مفصل را خم کرده یا فشار می‌دهد و سپس حرکت اسب را مشاهده می‌کند تا ببیند آیا لنگش افزایش می‌یابد یا نه.

 

• بلوک‌های عصبی: تزریق بی‌حس کننده موضعی به مفاصل یا نواحی خاصی از پا که به تشخیص محل درد کمک می‌کند. اگر پس از تزریق حرکت بهبود یابد، محل دقیق درد مشخص می‌شود.
• تصویربرداری:
• رادیوگرافی (اشعه ایکس): برای شناسایی ناهنجاری‌های استخوانی مانند شکستگی‌ها، استئوآرتریت یا کیست‌های استخوانی مفید است.
  
  
• سونوگرافی: به مشاهده ساختارهای بافت نرم مانند تاندون‌ها، رباط‌ها و کپسول مفصل کمک می‌کند. این روش نسبت به MRI ارزان‌تر و در دسترس‌تر است اما در ارزیابی دقیق بافت نرم محدودیت دارد.
• تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI): تصاویر دقیقی از استخوان و بافت نرم ارائه می‌دهد و بخصوص در تشخیص آسیب‌ها در نواحی پیچیده مانند کپسول سم که سونوگرافی ممکن است ضایعات را نادیده بگیرد، بسیار ارزشمند است. MRI به عنوان استاندارد طلایی در بسیاری از تشخیص‌های لنگش شناخته می‌شود.
• توموگرافی کامپیوتری (CT): تصاویر مقطعی دقیق از استخوان و برخی از بافت‌های نرم فراهم می‌کند؛ برای شکستگی‌های پیچیده و ارزیابی مفصل مفید است.
• اسکن هسته‌ای (اسینتیگرافی استخوان): مناطق با افزایش متابولیسم استخوان را شناسایی می‌کند و در تشخیص آسیب‌های نهان یا استرسی استخوان که در رادیوگرافی دیده نمی‌شوند، کاربرد دارد.
• تحلیل راه رفتن و ارزیابی کینتیک/کینماتیک: ابزارهای عینی مانند صفحه نیرو، حسگرهای اینرسی و سیستم‌های ضبط حرکت برای کمّی سازی بارگذاری اندام‌ها و عدم تقارن حرکتی به منظور تکمیل داوری بالینی استفاده می‌شوند.
• روشهای دیگر: روش‌های نوظهوری مانند الکترومیوگرافی سطحی (sEMG) برای ارزیابی فعالیت عضله و پدوباروگرافی/پستوروگرافی برای تحلیل تعادل و توزیع فشار نیز به کار می‌روند.
  
  
• ارزیابی رفتارهای مرتبط با درد: بررسی رفتارهای خاص اسب مانند نگه داشتن گوش‌ها به عقب، لغزش مکرر، خیره نگاه کردن و کشیدن پاها که بعضی از آنها نشانه های رایج لنگش هستند.
  
  
• تجهیزات و سیستم های حسگر: سیستم‌های کامپیوتری مجهز به حسگرهای بی سیم که حرکت گردن، لگن و پاها را ثبت و ناهنجاری‌های حرکتی را تحلیل می‌کنند، اگرچه بیشتر در مراکز تخصصی کاربرد دارند.

این روش‌ها به دامپزشک کمک می‌کنند تا منبع لنگش را دقیق‌تر مشخص کرده و بهترین روش درمانی را انتخاب کند.

بنابراین، تشخیص لنگش فرآیندی چند مرحله‌ای است که ترکیبی از مشاهده، معاینه فیزیکی، آزمایش های تخصصی و تصویربرداری را در بر می‌گیرد.

 

🎠 تفاوت لنگش حاد و مزمن

• لنگش حاد: این نوع لنگش به صورت ناگهانی و سریع ایجاد میشود و معمولاً چند ساعت تا چند روز طول می‌کشد. علائم مشخص شامل درد شدید، تورم، افزایش دمای سم، تغییر در حالت ایستادن و لنگش شدید یا خفیف است. در این مرحله احتمال جابجایی یا چرخش استخوان کوفین وجود دارد. لنگش حاد معمولاً نیاز به درمان فوری دارد و احتمال برگشت بهبود کامل بیشتر است.

 

• لنگش مزمن: اگر علائم لنگش بیش از یک هفته ادامه پیدا کند، به آن لنگش مزمن گفته می‌شود. در این حالت درد و لنگش بیشتر به دلیل جابجایی استخوان کوفین و تغییرات ساختاری دیر رس در سم است. علائم ممکن است شامل کاهش وزن، تغییرات ظاهری سم مثل شکاف در ناحیه تاج، حلقه‌های رشد روی سم، جدایی خط سفید و آبسه باشد. لنگش مزمن معمولاً درمان سخت‌تر و پیش آگهی طولانی مدت دارد و ممکن است نیازمند مدیریت طولانی مدت باشد.

 

این تقسیم بندی بر اساس روند زمانی و شدت آسیب است؛ بنابراین لنگش حاد مرحله اولیه و سریع بروز مشکل، و لنگش مزمن مرحله پیشرفته و دیررس بیماری است که ممکن است تغییرات دائمی ایجاد کند.

این تفاوت‌ها در درمان و مدیریت لنگش تاثیرگذار هستند و تشخیص دقیق مرحله بیماری برای انتخاب روش درمان ضروری است.

 

🎠🎠 تاثیر نوع بستر در کاهش لنگش دام

 

نوع بستر نقش مهمی در کاهش لنگش دام دارد و انتخاب بستر مناسب میتواند به حفظ سلامت سم‌ها و جلوگیری از بروز آسیب‌ها کمک کند.

بستر ماسه‌ای به دلیل خواص غیرآلی، زهکشی مناسب، خشک نگه داشتن سطح و کاهش رشد باکتری ها، باعث افزایش زمان استراحت دام و کاهش خطر آسیب سم و در نتیجه لنگش می‌شود. همچنین بستر ماسه‌ای نسبت به بسترهای دیگر مانند کاه، کلش بهتر به بهبود سلامت سم و کاهش مشکلات پوستی کمک می‌کند.

از طرف دیگر، بسترهای سخت مانند کف‌های سیمانی و ناهموار، فشار و آسیب به سم را افزایش می‌دهند که به‌ویژه در دام‌هایی که مدت زمان زیادی روی این سطوح ایستاده‌اند (مثلاً پس از شیردوشی) ریسک لنگش را بالا میبرد.